Zakaz pełnienia funkcji członka zarządu, a odpowiedzialność z tytułu bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce z o.o.

Członek zarządu powoływany jest uchwałą Zgromadzenia Wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Powołanie na funkcję członka bądź prezesa zarządu jest skuteczne już z momentem podjęcia uchwały. Wpis w Rejestrze Przedsiębiorców KRS ma jedynie charakter deklaratoryjny (tj. nie tworzy on, nie znosi i nie zmienia istniejącego stosunku prawnego, jedynie potwierdza istniejące prawa i obowiązki).

Kto nie może zostać członkiem zarządu?

Zgodnie z kodeksem spółek handlowych[1] członkiem zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa:

1. przeciwko ochronie informacji (art. 265-269b k.k.[2]);

2. przeciwko wiarygodności dokumentów (art. 270-277 k.k.);

3. przeciwko mieniu (art. 278-295 k.k.);

4. przeciwko obrotowi gospodarczemu (art. 296-309 k.k.);

5. przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi (art. 310-316 k.k.);

6. określone w KSH, dokonanych przez:

• ogłoszenie danych nieprawdziwych albo przedstawienie takich danych organom spółki, władzom państwowym lub rewidentom (art. 587),

• wystawienie fałszywych zaświadczeń o złożeniu akcji uprawniającej do głosowania czy użyczanie innemu akcji nieuprawniającej go do głosowania (art. 590),

• osobę przy głosowaniu na walnym zgromadzeniu lub wykonywaniu praw mniejszości (art. 591).

Zakaz ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego chyba, że wcześniej nastąpiło zatarcie skazania.

Co w sytuacji, gdy do zarządu powołano osobę, którą obejmuje zakaz pełnienia funkcji członka zarządu?

Niestety zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie nie ma jednolitego poglądu. Zbigniew Jara, specjalista w zakresie prawa handlowego, w swoim komentarzu do trzeciego wydania Kodeksu spółek handlowych, mówi:

„Jakakolwiek uchwała w zakresie powołania takiej osoby czy akt woli podmiotu uprawnionego do powołania na daną funkcję nie będzie wywoływać skutku. Osoba taka nigdy nie zyska bowiem statusu członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatora albo prokurenta i jej ewentualne działania przedsięwzięte w ramach tych funkcji w żadnym razie nie będą traktowane w kategorii doniosłego działania członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatora albo prokurenta.”[3]

Prezentowany pogląd jest niewątpliwie rygorystyczny i może prowadzić do sytuacji, gdy nie można pociągnąć do odpowiedzialności za długi spółki osoby, która de facto pełniła funkcję członka zarządu, jednak jej uprzednie skazanie wyrokiem powoduje niemożność pełnienia tej funkcji.

Z kolei bardziej liberalne stanowisko przedstawił m.in. Naczelny Sąd Administracyjny orzekając, że:

„osoba, która faktycznie pełniła funkcję członka zarządu w okresie, w którym powstały zobowiązania podatkowe, nie może powoływać się na okoliczność, że nie mogła pełnić tej funkcji z uwagi na zakaz wynikający z art. 18 § 2 KSH, dla uwolnienia się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe, którą ponosi na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej”[4].

W praktyce…

W jednej ze spraw prowadzonych przez kancelarię, po wykonaniu fotokopii akt dłużnika okazało się, że sąd rejestrowy ze względu na wcześniejsze skazanie prawomocnym wyrokiem, odmówił wpisu do Rejestru Przedsiębiorców osoby, która pełniła funkcję członka zarządu w czasie, gdy wierzytelność przysługująca od Spółki z o.o. była wymagalna. Z akt rejestrowych spółki wynikało, że powołany członek zarządu faktycznie kierował spółką, reprezentował ją w relacjach z osobami trzecimi oraz posługiwał się pieczątką prezesa zarządu. W związku z tym zdecydowaliśmy się na złożenie pozwu z tytułu odpowiedzialności członka zarządu w razie bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce. Sąd przychylił się do naszej argumentacji wydając nakaz zapłaty, który uprawomocnił się w związku z brakiem sprzeciwu ze strony pozwanego.

Istotne jest  zatem, aby zwrócić szczególną uwagę na to, czy nie ma przeszkód do powołania danej osoby w skład zarządu. Uwzględniając stan faktyczny przedstawionej przeze mnie sprawy, podkreślić należy jak ważne jest także to, aby wyznaczając osobę odpowiedzialną na podstawie art. 299 KSH, nie bazować wyłącznie na danych zawartych w Rejestrze Przedsiębiorców KRS, ale sprawdzić również akta rejestrowe spółki.

Weronika Jankowska

prawnik

[1] dalej: KSH.

[2] Kodeks karny.

[3] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, wyd. 3, red. Z. Jara, Warszawa 2020.

[4] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 grudnia 2020 r., II FSK 2184/18.